20 September 2009

A STATEMENT OF CONCERN

by Rev. Fr. Oliver E. Mendoza, Parish Priest



Bued River, showing the destroyed Binga Dam (Google Earth)


Inararok iran kabaleyan, pinablik iran atateng tan agagi ed Kristo:

Say panangaro tan kareenan nen Kristo.

Nen sakey a Huwebes, 10 Septiembre 2009, walay agawan “Consultation Meeting” diad Parish Center na Parokia na San Fabian, Papa tan Martir. Sayan “Consultation Meeting” et nipaakar ed say nagagawan “quarrying operations’’ diad baley tayon San Fabian, particular diad Bued River ya sakop na pigaran Barangay tayo: Colisao, Binday, Anonang, Aramal. Saya so dinagopan na saray mangilalaman na nanduroman ahensia na gobierno, taloran Kagawad na baley tan taloran Kapitan na Barangay tayo tan pigaran concerned citizens tan parokiano na San Fabian.

Diad sayan meeting, apapaway so twan nagagawan quarrying operations tan say kipapasen tan situation na San Fabian laut la ed saray abitlan barangay lapud sarayan quarrying operations:

Unaan, say manunan  rason no akin et aderal so Binday Dam nen inbeneg a taon et aliwa labat lapud say kapeles, kabaleg tan kakasil na danum ya inmagos lapud say Bagyon Cosme no ingen lapud say abayag la tan anggapoy tunda tan unregulated quarrying operations ya nagagawa. Say Binday Dam so structura ya balbaleg so tulong tod dakerakel ya dumaralos na San Fabian. Sanlibon hectaria so naseserbian na sayan dam. Nen saya so aderal lapud saray rason ya abitla la ngal-ngali anggapo so naani nen inbeneg ya taon diad sarayan barangay. Agaylay inpanirap da.

Kumadwa, naamtaan met ya dakel ed sarayan quarry operators so onsusumlang ed say ley tan regulations ya inpaletneg na Department of Environment and Natural Resources tan say National Irrigation Authority.

1. Say ley malinew ya ibabaga to ya agnayari so man-quarry 1.5 kilometers downstream and 1.5 kilometers upstream diad say dam ya inpalagey. Balet, pinmaway ya anggad 500 meters kaasinger ed dam so pankokotkot na saray manga-alay bato.
 
2. Say kaaralem labat  ya sarag ya pangotkot et sakey metro. Balet, diad say sankaaraleman  la na say akotkot ed Bued River et lipos la so sakey ya kiew a niyog.
 
3. Say pangot-kot na bato et ag nepeg ya ag onasingger ya 5 metros ed river banks. Balet, naneng-neng ed say aktwal ya kipapasen ya Bued River ya say panag-kotkot et mas asingger ni nen say 5 metros.
 
4. Say endorsement pian say sakey et makapan-quarry so manlapud say Sangguniang Bayan odino diad Sangguniang Barangay. Naalmoan ya say Sanggunian tayo et agni akapangiter anggan sakey ya endorsement tan likud ed sakey ya barangay ya angiter na sakey ya endorsement, saray Barangay ya apektado et ag met nira akapangiter na endorsement ed sarayan operators. Akin et tuloy-tuloy ni so operasyon na quarry ed baley tayo.
 
5.  Walay quota odino limitasyon na sakey ya operator nipaakar ed saray karakel ya nakotkot ton bato ed sakey taon. Anggad natan, anggapo so makapangibaga no pigara lan tonelada so akotkot ed San Fabian ya inawit ed arum ya baley, tan arum ya probinsiya na sarayan quarry operators.

Lapud saraya, naamtaan ya talomplon hectaria lan dadalosan so aderal tan abalang. Pigara lan irrigation canals so ngal-ngali la nasabi na tebag lapud maksil ya agos lapud say kaaralem la na Bued River. Akin et inmaralem ya maong so sayan ilog? Lapud say unregulated ya panag-quarry! No atapew labat komon so akot-kot, aliwan onyan kakasil tan kapeles na agos na danum, tan agkomon ontebag tan naiyagos so pigapigaran hectarian papageyan. Say sakey ya pakakatakotan tayo: no naderal lamet so Binday Dam.
No naderal so Binday Dam lamet, say kairapan so kabaliksan to ed dakerakel ya pamilya. Tan lapud saya, say chain effect to so onkayat ed say edukasyon, say abig-laman tan say negosyo  diad San Fabian.

Anto so nagawaan tayo?

Unaan, kerewen tayod Sangguniang Bayan ya mangipasa ya tampol na Resolosyon para say Provincial Government tan DENR ya mangaway Stoppage of Quarrying Operations diad San Fabian leleg na say Sangguniang Bayan so mangipasa na sakey ya ordinansan mamalet na regulasyon nipaakar ed say Quarrying Operations diad baley tayo. Kerewen kon suportaan tayo iyan action na Sanggunian Bayan.

Kumadwa, walay sulat para say Gobernador na Pangasinan ya onkekerew na say pamatunda na say quarrying operations tan say pamatunda na pangiter na arum niaran  quarrying permits. Imbestigaan komon na saray ahensian walad kanepegan so nagagawan quarrying operations diad baley tayo tan itdan na kanepegan ya aksion ed saray naalmoan ya onsusumlang ed saray ley. Saya petition letter so komon et pirmaan tayon amin.  Tan kasumpal, saya so ipawit ya tampol ed say Gobirnador tayo.

Kumatlo, say panbantay tayo; say pangasikaso tayo ed say inter na Dios ed sikatayon kalikasan. Aliwan amin et nasaliw na kuarta. Wala ra so nailakon agla balot naipawil. Wala ray ag naisalat ya kayaryan na baley. No aderal so kalikasan diad baley tayo, anto ni so naipatawir tayo ed saray ontumbok ed sikatayo? Nunoten so pankamaongan na karaklan aliwan say pigpigara labat. Agtayo komon nalingwanan ya wala ni ra so arum ya onsublay ed sikatayo diad say arapen iran panaon. Tan saraya et saray inararo ran anak tan apo tayo ra.
Baleg so nagawaan tayo no mankakasakey tayo. Ilaban tayo so San Fabian! Saya labat so baley tayo. Agtayo abuloyan ya naderal iyan pinablin baley tayo.

Kasian tan bendisionan tayon amin na Dios a Mapangasi!